Batının ne vakittir hasta adam olarak gördüğü Osmanlı İmparatorluğu, Birinci Dünya Savaşı’nı da kaybedince artık fiilen işgal edilmeye başlamıştır. Lakin Türk milleti bu duruma sessiz kalmamış ve Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde bir kurtuluş uğraşı başlatılmıştır. Bu topraklarda yaşayan herkes o periyot hem canı hem de malı ile bu çabaya katılmıştır. Tekalif-i Ulusala Buyrukları işte bu kapsamda çıkarılan bir kararnamedir.
Tekalif-i Ulusala Buyrukları meclisin başkumandanlık yetkisi verdiği Atatürk tarafından çıkarılmıştır. Bu buyrukların nedeni, Yunan ordusunun artık Ankara hududuna kadar gelmiş olması ve son kalenin de yıkılmak üzere olmasıdır. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında büyük rol oynayan Tekalif-i Ulusala Buyrukları nelerdir, ne vakit çıkarıldı, maksadı nedir gibi merak edilen soruları gelin tarihî gerçekler ışığında tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
Tekalif-i Ulusala Buyrukları nedir? Her şey Türk ordusunun geri çekilmesi ile başladı:
Türk topraklarının yabancı güçler tarafından fiilen işgal edilmesi üzerine Türk milleti kendi çapında örgütlenerek düşmana karşı çıkmaya başladı. Atatürk’ün Samsun’a çıkışı, kongreler yapılması ve Millet Meclisi’nin açılması ile birlikte bu güçler Kuvâ-yi Ulusala ismi altında toplandı.
Kuvâ-yi Ulusala büyük bir güce sahip değildi. Kâfi silahı, kıyafeti ve hatta yiyeceği bile yoktu. Tüm bunlara karşın düşmana tüm gücüyle direndi ancak İkinci İnönü Savaşı sırasında batının imkanlarını kullanarak saldıran Yunan ordusu 10 Temmuz 1921 günü büyük bir atak yaptı ve Türk ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
Türk ordusunun geri çekilmesi mecliste büyük tartışmalara neden oldu lakin usta bir asker olan Atatürk, bunun askeri bir taktik olduğunu ve yenilmek manasına gelmediğini söyledi. Ordunun sırf dinlenmeye, yine mevzi almaya ve takviyeye muhtaçlığı vardı. Yeterli ancak elde yok avuçta yok nasıl olacak?
Tekalif-i Ulusala Buyrukları ne vakit çıkarıldı? Mustafa Kemal Paşa, meclis tarafından başkumandan ilan ediliyor:
Mecliste tartışmalar sürdüğü sırada 23 Temmuz 1921 tarihinde Yunan Hükümdarı Konstantin başkanlığında Kütahya’da bir divan toplantı ve Ankara’ya atak düzenlenmesi kararı alındı. Ankara son kaleydi ve meclis buradaydı. Ankara’nın düşmesi demek, Kurtuluş Savaşı’nın kaybedilmesi ve Anadolu topraklarının Yunan işgaline terk edilmesi demekti. Acil ve radikal kararlar alınması gerekiyordu.
Millet Meclisi, 5 Ağustos 1921 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine Başkumandanlık Tevcihi Hakkında Kanun isimli bir kanunu oybirliğiyle kabul etti ve Mustafa Kemal Paşa’ya başkumandanlık yetkisi verildi. Vakit sonluydu, arka arda pek çok kıymetli karar alınması gerekiyordu. Bunlardan bir tanesi de on buyruktan oluşan Tekalif-i Ulusala Buyrukları oldu.
Tekalif-i Ulusala Buyrukları nelerdir?
- 1 numaralı emre nazaran; her kazada fiyatsız çalışacak Tekalif-i Ulusala kurulları kuruldu, bu kurullarda toplanan materyaller gereksinimler doğrultusunda ordu ünitelerine gönderildi.
- 2 numaralı emre nazaran; her aile bir çamaşır, bir çift çorap, bir çarık hazırladı ve kurula verdi. Veremeyecek yoksul aileler yerine bunları güçlü aileler verdi.
- 3 numaralı emre nazaran; tüccarların elinde bulunan kumaş, ayakkabı, çivi, nal demiri ve gibisi gereçlerin yüzde 40’ına parası daha sonra ödenmek üzere el konuldu.
- 4 numaralı emre nazaran; buğday, un, kuru bakliyat, şeker, gaz, sabun, yağ, çay, mum ve gibisi materyallerin yüzde 40’ına parası daha sonra ödenmek üzere el konuldu.
- 5 numaralı emre nazaran; halkın tüm taşıtları ayda bir defa yüz kilometre araya kadar fiyatsız olarak asker taşıdı.
- 6 numaralı emre nazaran; ordunun beslenmesi ve giysisi için gerekli sahipsiz tüm gereçlere el konuldu.
- 7 numaralı emre nazaran; halkın elinde bulunan tüm silah ve cephane Tekalif-i Ulusala komitelerine teslim edildi.
- 8 numaralı emre nazaran; akaryakıt, makine yağı, lastik, tutkal, kablo, pil, tel ve gibisi materyallerin yüzde 40’ına parası daha sonra ödenmek üzere el konuldu.
- 9 numaralı emre nazaran; demirci, marangoz, dökümcüler ile kılıç ve gibisi eşyalar üretebilecek esnaf ordu için üretim yaptı.
- 10 numaralı emre nazaran; halkın elinde bulunan otomobil, at arabası, kağnılar ile bunları çekecek binek hayvanlarının yüzde 20’sine ordu ismine el konuldu.
Tüm bu buyruklar ne manaya geliyor, Tekalif-i Ulusala Emirleri’nin gayesi nedir?
Başkumandan ilan edilen Mustafa Kemal Paşa, içinde Tekalif-i Ulusala Emirleri’nin de olduğu 48 adet kararname çıkarmıştır. Yayımlanan buyruklar, kurullar tarafından uygulandı. Emirler kapsamında kimsenin malı zorla elinden alınmadı, yalnızca fazla olanlar alındı ve bunların büyük bir kısmı savaş kazanıldıktan ve Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra 1929 yılına kadar halka geri ödendi.
Tekalif-i Ulusala Emirleri’ni incelediğimiz vakit duygulanmamak elde değil zira düşmana karşı çaba eden askerin bırakın silahı, çorap ve ekmek üzere temel muhtaçlıklarının bile eksik olduğunu görüyoruz. Bu kapsamda çıkarılan kararnameler ile yapılmak istenen, o devir temel insani gereksinimlerden bile mahrum kalmış Türk ordusunun güçlenmesiydi.
Tüm bu kararnameler işe yaradı. 23 Ağustos 1921 tarihinde başlayan ve 13 Eylül 1921 tarihine kadar süren Sakarya Meydan Muharabesi’nde Tekalif-i Ulusala Buyrukları sayesinde güç kazanan Türk ordusu, Yunan askerlerini geri püskürtmeyi başardı. Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktası olarak görülen bu muharebe sayesinde en sonunda adım adım zafere giden yola girildi.
Mustafa Kemal Atatürk, Tekâlif-i Ulusala Emirleri’ni hangi yetkiye dayanarak çıkarmıştır?
Bugün birtakım Atatürk ve cumhuriyet düşmanlarının temelsiz argümanlarında Atatürk’ün bir diktatör olduğunu ve Tekâlif-i Ulusala Buyrukları ile halkın malını gasp ettiğini duyarsınız. Atatürk, Tekâlif-i Ulusala Buyrukları ve öteki kararnameleri kendisine meclis tarafından verilen başkumandanlık yetkisine dayanarak çıkarmıştır.
Mustafa Kemal Paşa’ya verilen başkumandanlık yetkisi 5 Ekim 1921, 5 Şubat – 5 Mayıs 1922 tarihinlerin uzatılmış ve 20 Temmuz 1922 günü süresiz hale getirilmiştir. Bu yetki sırf savaş kararlarını kapsıyordu. Çünkü fiilen işgal edilen bir ülkede gerçekleştirilen savaşta anlık kararlar alınması gerekir ve o periyot mecliste bulunan birtakım padişah taraftarları ile batı hayranları bilerek bu süreci geciktiriyordu. Yani içeride de düşman vardı.
Şimdi tarihe şöyle bir bakalım ve düşünelim; hiç meclisten yetki isteyen diktatör olur mu? Hiç her kararında meclise danışan diktatör olur mu? Hiç koca ülkeyi kurtarıp da yapabilecekken kendini kral ilan etmeyip cumhuriyet kuran diktatör olur mu? Hiç savaş sırasında el koymak zorunda kaldığı gereçlerin parasını halkına geri ödeyen diktatör olur mu? Husus hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
